Isprva se čini kao fikcija, priča iz nekog futurističkog romana ili društveni eksperiment – ali Whittier, gradić na obali Aljaske, zaista postoji. I zaista svi njegovi stanovnici žive u istoj zgradi. U ovom mjestu, okruženom planinama, ledenjacima i morem, cijeli grad – škola, pošta, bolnica, crkva, trgovina, pa čak i gradska uprava – nalazi se unutar jedne jedine građevine: Begich Towers.

Grad koji stane u jednu zgradu

Whittier se nalazi oko 100 kilometara jugoistočno od Anchoragea, na obali Prince William Sounda. Osnovan je tokom Drugog svjetskog rata kao vojna baza američke vojske, zbog svoje strateške lokacije i prirodne luke koja je omogućavala pristup brodovima i opskrbi. Tada su izgrađene dvije velike zgrade: Hodge Building, kasnije poznata kao Begich Towers, i Buckner Building, nekada proglašena „gradom pod jednim krovom“. Nakon povlačenja vojske, broj stanovnika je naglo opao, a Buckner Building je napušten i danas stoji kao sablasna ruševina – podsjetnik na vojnu prošlost. Begich Towers, međutim, preživio je i postao središte civilnog života.

Begich Towers – vertikalni grad

Danas Begich Towers izgleda kao obična zgrada sivih zidova i prozora, ali iza te jednostavne fasade krije se nešto poput mini-svijeta. Zgrada ima 14 spratova i sadrži okvirno 150 stanova u kojima živi gotovo cijela populacija Whittiera – oko 280 stanovnika. U prizemlju su smještene trgovina, pošta, praonica rublja, kancelarija gradske uprave, crkva, pa čak i policijska stanica. Tu je i ulaz koji vodi do škole, povezan podzemnim tunelom, kako djeca zimi ne bi morala izlaziti na snijeg i ledeni vjetar. Zahvaljujući tom rasporedu, stanovnici Whittiera šale se da mogu „živjeti cijeli život bez izlaska iz zgrade“ – što, s obzirom na arktičku klimu, ponekad i nije daleko od istine.

Izolacija i povezanost

Whittier je izolovan i po položaju i po načinu života. Do grada se može doći samo jednim putem – tunelom dugim gotovo 4 kilometra, koji prolazi kroz planinu Maynard. Tunel se koristi i za automobile i za vozove, ali se može prolaziti samo u jednom smjeru, u određenim terminima. Kada se zatvori zbog vremenskih uslova, Whittier praktično ostaje odsječen od svijeta. Zime su duge i surove, s olujama koje traju danima. U takvim uslovima, zajednički život pod istim krovom nije samo praktično rješenje, već i nužnost. Stanovnici se međusobno dobro poznaju, a pomoć i solidarnost postali su način preživljavanja. „Ako nekome treba nešto, samo pozovete ili kucnete na vrata. Niko ovdje nije stranac“, rekla je jedna stanovnica u dokumentarnom filmu o Whittieru.

Prednosti i izazovi života pod jednim krovom

Život u Whittieru ima svoje čari, ali i svoje granice. Za mnoge, mir, blizina prirode i osjećaj zajedništva predstavljaju privilegiju. Ljeti, kada snijeg okopni, gradić se pretvara u polazište za turiste, ribare i planinare, a lokalno stanovništvo tada uživa u rijetkim toplim danima i dugim zalascima sunca. No, zimi, kada tama traje i po 18 sati dnevno, izolacija može biti teška. Internet i televizija postaju prozor u svijet, a stanovnici često kažu da je za život u Whittieru potrebna „posebna vrsta ljudi“ – oni koji ne traže gužvu, nego mir. Unatoč tome, Whittier ima sve osnovne funkcije jednog grada. Djeca idu u školu, stariji u crkvu, a u večernjim satima svi se okupljaju u zajedničkoj dvorani zgrade. Zanimljivo je da grad nema klasičnu ulicu, a jedina „šetnica“ zapravo je dugačak hodnik koji spaja različite dijelove zgrade.

Grad koji fascinira svijet

Whittier je godinama privlačio pažnju novinara, arhitekata i sociologa kao eksperiment u mikro-sociologiji – primjer zajednice koja funkcioniše u ekstremnim uslovima. O njemu su snimljeni brojni dokumentarci i reportaže, a mnogi ga opisuju kao „najneobičniji grad u Americi“. Neki ga vide kao metaforu za ljudsku prilagodljivost – dokaz da zajedništvo može opstati i u gotovo potpunoj izolaciji. Drugi pak upozoravaju da takva bliskost nosi i izazove: u maloj zajednici, gdje svi znaju sve o svakome, granice privatnosti gotovo da ne postoje.

Između stvarnosti i mita

Whittier i danas ostaje fascinantan spoj praktičnosti, izolacije i zajedničkog života. Njegova priča otvara pitanja o budućnosti stanovanja, o održivosti i o tome gdje prestaje potreba, a počinje izbor. U svijetu u kojem ljudi sve više teže samostalnosti i digitalnom kontaktu, Whittier nudi suprotnu sliku – zajednicu u kojoj su bliskost i zavisnost od drugih postale nužan, ali i dragocjen dio svakodnevice. Ovaj grad podsjeća da arhitektura ponekad nije samo pitanje oblika, nego i odraza društva koje je stvara – i da granica između eksperimenta i života ponekad može biti samo jedan hodnik.