Kroz bogatu historiju Sarajevo je bilo polazna stanica brojnim događajima – neki su bili značajni na lokalnom ili regionalnom planu, dok su pojedini događaji upisani na stranicama evropske i svjetske historije. U konačnici, veliki i mali događaji završili su u muzejima, arhivima, seharama. O njima malo ili nimalo govorimo. Ponekad ne znamo kako. Često nemamo vremena. U suštini nas se ne tiče dovoljno. Međutim, onda kada se uspostavi platforma za dijalog, otvore se neslućene mogućnosti analogija i pitanja: Šta je lični/kolektivni identitet? Koliko se možemo odvojiti od političke situacije u kojoj naše društvo egzistira? Šta je centar a šta periferija – i može li savremeno društvo uopšte opstati bez uvažavanja različitosti kojima je obojeno i oblikovano? Jedna takva propitivačka platforma je kolektivna izložba savremene umjetnosti pod nazivom Evrovizion crossing stories and spaces.
Piše: Duška Amidžić
Izložba Evrovizion crossing stories and spaces, čija polazišna tačka je Sarajevo, postavlja u centar ono što smatramo periferijama – ne samo u fizičkom i geografskom već i u metafizičkom i historijskom kontekstu. Stvarajući polifoniju protkanu paradoksima i jukstapozicijama, ova izložba nam pomaže da ozbiljno revidiramo opštepoznate priče/narative , da nanovo premjerimo dobro poznate ili istražimo nepoznate prostore.
O Izložbi, njenom nastajanju, realizaciji i značaju razgovarali smo s Elmom Hodžić, kustosicom Historijskog muzeja BiH.
“U toku juna, jula i augusta izložba je prikazana u Historijskom muzeju BiH. Kroz izložbu su prikazani radovi umjetnika koji djeluju u Evropi, a neki od njih su porijeklom vezani za Bosnu i Hercegovinu. Kustosice izložbe Sanja Kojić Mladenov i Sabina Klemm postavile su u dijalošku formu umjetnike različitih senzibiliteta i izražaja. Umjetnici propituju različite teme: porijeklo i identitet (Nevin Aladağ), osobno pamćenje i kolektivno vjerovanje (Igor Bošnjak), politiku sjećanja i neoliberalno rukovanje traumom (Lana Čmajčanin), lična iskustva i kolektivno pamćenje (Petrit Halilaj), mehanizme radikalizacije (Henrike Naumann), kolektivnu samoemancipaciju potlačenih žena (Selma Selman), jezike, rituale i identitete (Slavs and Tatars) te historijsko i političko pamćenje (Adnan Softić).”
Sabina Klemm, jedna od kustosica izložbe, ističe: “Izložba ifa-e Evrovizion crossing stories and spaces bavi se tematikom aktuelne društveno-političke situacije u Evropi i idejom evropskog identiteta. U fokusu su manje vidljivi i marginalizirani geopolitički i kulturni prostori, posebno prostor jugoistočne i istočne Evrope. Kada smo prije dvije godine počeli koncipirati Evrovizion crossing stories and spaces, vrlo brzo je bilo jasno da će Sarajevo – sa svojom kompleksnom kulturnom i sociopolitičkom historijom – biti početna tačka ove putujuće izložbe. Sada, kada je projekt u Sarajevu završen, može se s velikom sigurnošću reći da će svi događaji, intenzivne razmjene i iskustva koje smo zajedno stekli u ovom za Evropu važnom gradu biti fundament projekta i njegovog sedmogodišnjeg putovanja kroz takozvane poluperiferije Evrope. Sam projekt Evrovizion ima raznolike i ekvivalentne slojeve. Tema u biti nije nova – dovoljno je primjera projekata koji se bave ‘tematikom aktuelne društveno- političke situacije u Evropi i idejom evropskog identiteta. Međutim, ova izložba počiva na aspektu putovanja: U kolikoj mjeri putovanje kroz prostore takozvane poluperiferije i mjesta raznolikosti Evrope može promijeniti našu ideju o takozvanom evropskom identitetu? Koji će efekt imati taj proces promjena ne samo na umjetnička djela nego i na osobe koje su uključene u projekt Evrovizion?”
Transformacija prostora Historijskog muzeja BiH za potrebe izložbe
“Početkom juna 2021. godine”, nastavlja Elma Hodžić, “počinje totalna transformacija prostora Historijskog muzeja BiH za potrebe izložbe. Po ulasku u muzej izložba je u potpunosti osvojila prostor. Otvorenju, prvom velikom postpandemijskom događaju, prisustvovao je veliki broj internacionalnih i domaćih umjetnika različitih generacija. Izložba je u Historijskom muzeju BiH korištena kao platforma za dijalog i promišljanje o različitim temama – muzejski tim je pripremio niz radionica i aktivnosti. Tokom ljeta 2021. godine muzej je postao mjesto porodičnih druženja, individualnih istraživanja, učenja i zabave.“ Sabina Klemm naglašava da su se “unutar instalacije Pickle Bar kolektiva Slavs and Tatars realizovali i raznorazni performansi i koncerti s renomiranim lokalnim akterima, koje je kokurirala Hana Ćurak. Bogat program muzeja s raznoraznim radionicama, sjajnim kustosima i mnogobrojnim lokalnim učesnicima je više nego prevazišao sva naša očekivanja.”
O specifičnosti izložbe u sarajevskom kontekstu Elma Hašimbegović, direktorica Historijskog muzeja BiH, kaže: “Poput decentraliziranog rizoma, ova izložba je sarajevskoj publici predstavila priče i prostore produkcijom za koju domaći muzeji često nemaju tehničke i finansijske mogućnosti. Izložba je krenula iz Sarajeva – a priča o Sarajevu kao početnoj stanici nije ostala samo na simboličkoj vrijednosti i kapitalu grada, već se izložbom u Historijskom muzeju BiH pokazalo da Sarajevo može biti evropska prijestolnica kulture i mjesto gdje savremena umjetnost komunicira važna društvena pitanja. Muzej je ovom izložbom još jednom potvrdio svoju važnost na lokalnom nivou i upisao se u još jednu evropsku priču.”
Pandemija koronavirusa nije zaustavila realizaciju izložbe
”Iako nije zaustavila realizaciju izložbe, pandemija je pomjerila granice čitavog produkcijskog tima kako na ličnom tako i na kolektivnom nivou”, naglašava Elma. “Potraga za mehanizmima adekvatnog izlaganja i komunikacije obilježila je stvaralački proces. Kako je pandemija uzimala maha tako su pojedine umjetničke intervencije dobivale nove aure – nove dimenzije značenja. U konačnici, izložba Evrovizion crossing stories and spaces je u Historijski muzej BiH donijela duh Evrope ne samo na nivou teme već i na nivou produkcije i uvođenja potencijalnih saradnika i publike u impresivnu muzejsku zgradu.“ “Izložba je lijepa i korisna, na referencijalnom nivou poučna, a na emocionalnom ljekovita”, upisala je u knjigu utisaka Šejla Šehabović, književnica i direktorica Muzeja književnosti i pozorišne umjetnosti BiH. Ljekovita izložba Evrovizion crossing stories and spaces u društvu kojem treba različitih terapija poslužila je kao generator konstruktivnih događaja koji su ponudili drugačije perspektive i otvorili pitanja kao što je: Je li Sarajevo tamo gdje je nekad bilo – u svojim geografskim i historiografskim koordinatama?
